QUAN HỆ VIỆT NAM – Ý:
I/ QUAN HỆ CHÍNH TRỊ VÀ NGOẠI GIAO:
Việt Nam và Italia chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 23/3/1973.
Quan hệ chính trị giữa hai nước từ đầu những năm 90 được củng cố và phát triển rõ nét. Italia là nước Tây Bắc Âu đầu tiên tích cực ủng hộ việc tăng cường hợp tác giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu, trên các diễn đàn quốc tế lớn cũng như việc bình thường hoá quan hệ giữa Việt Nam và các tổ chức tài chính, thương mại, tiền tệ quốc tế đầu những năm 90. Sau chuyến thăm chính thức Việt Nam của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Italia G. De Michelis (12/1989), hai nước duy trì thường xuyên việc trao đổi đoàn ở cấp cao, khẳng định quyết tâm thúc đẩy quan hệ hợp tác nhiều mặt với Việt Nam, coi Việt Nam là “nước đầu cầu” (ngoài Trung Quốc và Ấn Độ) để đi vào Châu Á.
- Đoàn ra:
+ Tháng 5/1997: Thủ tướng Việt Nam Võ Văn Kiệt thăm chính thức;
+ Tháng 5/2000: Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu;
+ Tháng 11/2002: Phó Thủ tướng Vũ Khoan thăm và dự Hội thảo "Giới thiệu Việt Nam 2002" tại Italia;
+ Tháng 10/2004: Bộ trưởng Quốc phòng Phạm Văn Trà;
+ Tháng 3/2005: Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An;
+ Tháng 9/2006: Thứ trưởng Thương mại Nguyễn Thị Kim Ngân;
+ Tháng 1/2007: Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng thăm chính thức;
+ Tháng 12/2007: Thứ trưởng Ngoại Giao Nguyễn Văn Thơ;
+ Tháng 4/2009: Phó Thủ tướng Trương Vĩnh Trọng;
+ Tháng 12/2009: Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết thăm cấp Nhà nước;
+ Tháng 7/2010: Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Sinh Hùng.
- Đoàn vào:
+ Tháng 10/2004: Phó Thủ tướng Gianfranco Fini dự ASEM 5;
+ Tháng 1/2005: Chủ tịch Hạ viện Pier Ferdinando Casini;
+ Tháng 4/2007: Thứ trưởng Ngoại giao Gianni Vernetti;
+ Tháng 10/2007: Phó Chủ tịch HĐBT, Bộ trưởng Ngoại giao Massimo D’Alema;
+ Tháng 11/2008: Bộ trưởng Phát triển Kinh tế Claudio Scajola;
+ Tháng 3/2009: Thứ trưởng Ngoại giao Stefania Craxi.
II/ QUAN HỆ KINH TẾ, THƯƠNG MẠI, ĐẦU TƯ:
Italia là một trong những nước Tây Bắc Âu đầu tiên nối lại và phát triển các quan hệ hợp tác với Việt Nam sau thời kỳ ngưng đọng (những năm 1979 - 1989). Một số tập đoàn sản xuất lớn của Italia đã thiết lập quan hệ hợp tác và bước đầu có được một số kết quả quan trọng tại Việt Nam như Technip Italy (dự án Nhà máy đạm Phú Mỹ), Danieli Officina (nhà máy sản xuất thép), Fiat Iveco (liên doanh ôtô Mekong), Piaggio (xe tay ga).
Kim ngạch thương mại hai chiều hai nước tăng đều trong những năm qua, từ 320 triệu USD năm 1996 lên đến 1,2 tỷ USD năm 2006 và 1,7 tỷ USD năm 2008, tuy nhiên chưa xứng với tiềm năng kinh tế hai nước. Kim ngạch hai chiều năm 2009 giảm cả về số lượng và giá trị so với năm 2008 và chỉ đạt hơn 1,5 tỷ USD do chịu tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu (8 tháng đầu năm 2010 đạt khoảng 1,35 tỷ USD), xuất khẩu của Việt Nam sang Italia tăng hơn 7,7%. Những mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam vào thị trường Italia là giày dép (170 triệu Euro), cà phê (140 triệu Euro), hàng dệt may (100 triệu Euro) và thuỷ sản (110 triệu Euro). Việt Nam nhập từ Italia chủ yếu là máy móc thiết bị cơ khí, phương tiện vận tải và nguyên liệu da.
Italia đứng thứ 33 trong số các quốc gia trên thế giới về mức đầu tư trực tiếp tại Việt Nam với 37 dự án trị giá 188 triệu USD (đứng thứ 9 trong số các nước EU), chủ yếu trong các ngành: giày da, xây dựng, thiết bị vệ sinh, bình nóng lạnh, chế biến thép. Một số công ty Italia đầu tư hiệu quả tại Việt Nam như Perfetti (kẹo), Merloni Termo Sanitari (Bình nóng lạnh Ariston). Hiện tại, Công ty Piaggio đang đầu tư 45 triệu USD để xây dựng một nhà máy sản xuất xe máy Vespa tại Vĩnh Phúc với công suất 100.000 chiếc/năm.
III/ VIỆN TRỢ PHÁT TRIỂN:
Italia bắt đầu cung cấp ODA cho Việt Nam vào những năm ’80 dưới các hình thức: cho vay ưu đãi, viện trợ không hoàn lại song phương hoặc thông qua các tổ chức quốc tế như UNIDO, IFAD, viện trợ khẩn cấp. Các lĩnh vực hợp tác ưu tiên giữa Italia và Việt Nam gồm: cấp thoát nước, vệ sinh môi trường, phát triển nguồn nhân lực, y tế, hỗ trợ thể chế...Tại Nghị định thư 1990-1992, Italia cam kết tài trợ cho Việt Nam 160 tỉ Lia (139 triệu USD) gồm 120 tỉ vay ưu đãi và 40 tỉ không hoàn lại; tuy nhiên nhiều dự án không có hiệu quả do bất ổn chính trị ở Italia.
Năm 1997, Italia cho Việt Nam vay 100 tỉ lia (tương đương 60 triệu USD) thời hạn 35 năm, ân hạn 14 năm, lãi suất 0,5%” để thực hiện các dự án về cấp nước và giáo dục. Năm 2000, tại kỳ họp Ủy ban Liên chính phủ (12/2000), Chính phủ Italia cam kết cấp bổ sung cho Việt Nam 16 tỉ lia tín dụng ưu đãi.
Italia cung cấp vốn viện trợ không hoàn lại đối với dự án hàng hoá cho ngành nước trị giá 2,737 triệu Euro và dự án hỗ trợ kỹ thuật nâng cao năng lực thể chế giúp Việt Nam gia nhập WTO trị giá ODA 751.950 Euro.
Ngoài ra, Italia còn có hình thức viện trợ rất có hiệu quả thông qua uỷ thác hoặc đồng tài trợ như tài trợ 839.424 Euro uỷ thác qua trường Đại học Sassari cho dự án “Xây dựng trung tâm y tế Carlo Urbani” tại Đại học Y Huế; tài trợ 1,083 triệu Euro thông qua UNIDO cho dự án “Hỗ trợ thành lập cơ cấu trợ giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ”; tài trợ thông qua IFAD 1,5 triệu Euro cho dự án “Xoá đói giảm nghèo tại tỉnh Gia Lai”; tài trợ 1,49 triệu USD thông qua FAO cho dự án “Quản lý tổng hợp các hoạt động ở đầm phá Thừa Thiên Huế. Mới đây, Chính phủ hai nước đã ký 3 MoU về việc thực hiện 3 dự án tín dụng ưu đãi với tổng trị giá hơn 30 triệu Euro: (i): lĩnh vực nước tỉnh Bình Thuận; (ii): vệ sinh môi trường Cà Mau; (iii): vệ sinh môi trường Núi Thành, Quảng Nam.
Hai bên đã tái khởi động hoạt động của Uỷ ban Hỗn hợp về Hợp tác Phát triển Việt Nam - Italia (họp tại Roma ngày 4-5/12/2009) để thông qua một số dự án trong các lĩnh vực ưu tiên (y tế, bảo vệ môi trường và hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ). Nhân chuyến thăm Italia của Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết, hai bên đã ký Thoả thuận hợp tác trị giá 30 triệu Euro vay ưu đãi, 5 triệu Euro viện trợ không hoàn lại và 10 triệu Euro chuyển đổi nợ cho giai đoạn 2010 - 2012. Hai bên đã ký Hiệp định chuyển đổi nợ nhân chuyến thăm Italia của Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Sinh Hùng (tháng 7/2010).
Italia cũng đã nhiều lần viện trợ khẩn cấp cho ta như: viện trợ bão lụt (1999, 2000, 2001), viện trợ khắc phục dịch cúm gia cầm (2004), viện trợ khẩn cấp 1 triệu Euro (1,44 triệu USD) để khắc phục hậu quả cơn bão Kammuri gây thiệt hại nặng nề cho các tỉnh Tây Bắc (9/2008) và 200.000 Euro khắc phục cơn bão Ketsana (10/2009).
IV/ QUAN HỆ VĂN HOÁ – GIÁO DỤC:
Nhân chuyến thăm Việt Nam của Thứ trưởng Ngoại giao Italia vào tháng 3/2009, hai bên đã ký Chương trình hợp tác Văn hoá - Giáo dục giai đoạn 2009 - 2011.
Hàng năm Chính phủ Italia dành cho ta một số học bổng cho các khoá học tiếng Italia và Cao học, mở các khoá học tiếng Italia tại Hà Nội, TPHCM. Chính phủ Italia phối hợp với UNESCO giúp đỡ Việt Nam trùng tu khu di tích Mỹ Sơn với tổng kinh phí hơn 435.000USD (phía Việt Nam đóng góp 19.000 USD), đồng thời giúp đào tạo và trang bị kiến thức về bảo tồn di sản văn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế cho cán bộ khảo cổ học, kiến trúc sư, chuyên gia bảo tồn và cán bộ quản lý.
Bên cạnh đó, hai bên cũng thường xuyên tổ chức các tuần lễ/ tháng văn hoá tại Italia và Việt Nam, theo đó nổi lên là các liên hoan văn hoá Việt Nam “Rồng và Bướm” tại Roma (2006 và 2007), “Gần và Xa” tại Udine (2007) và năm văn hoá Italia tại Việt Nam mang tên “Cầu vồng Ý” với hơn 40 hoạt động văn hoá kéo dài từ tháng 4 đến tháng 10/2007. Ngoài ra, Italia cũng tích cực tham gia và tổ chức một số hoạt động văn hoá - nghệ thuật nhân Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội 2010.